Ա․ Լոպուխին
«Իսկ նրա միջից՝ մի հրափայլ լույս՝ կրակի միջից։ Եվ նրա մեջտեղում երևում էր չորս կենդանի էակների նմանություններ, և այսպիսին էր նրանց տեսքը. նրանք մարդու կերպարանք ունեին»։ (Սինոդական թարգ․)[5]
«Իսկ նրա միջից» - Ինչի՞ միջից։ Եբրայերենում դերանունն այստեղ իգական սեռի է պատկանում, հետևաբար «նրա» դերանունը չի կարող վերագրվել մոտակա «պայծառություն» գոյականին, որը պատկանում է արական սեռին։ Այն չի կարելի վերագրել նաև «կրակ» գոյականին, որը շարահյուսորեն բավականին հեռու է տեղադրված։ «Նրա» դերանունը չի կարող վերագրվել նաև «ամպ» գոյականին, որն էլ ավելի հեռու է գտնվում և պատկանում է արական սեռին։ Ուրեմն ո՞ր գոյականին այն պետք է վերագրել․ ոչ մեկին: Ինչպես պիտի տեսնենք նաև 5-րդ համարի շարունակության մեջ՝ իգական սեռի դերանունը «միջից» նախդիրի հետ կիրառության պարագայում փոխարինում է եբրայերենում գոյություն չունեցող չեզոք սեռի դերանվանը։ Հետևաբար այս միտքը հարկ է հասկանալ հետևյալ կերպ՝ «այս ամենի միջից», «այս բոլորի միջից», այն ամենի միջից, ինչ մինչ այժմ մարգարեն տեսել էր, փայլեց «հրափայլ լույսը»:
«Հրափայլ լույս» - Այն պետք է որ նշանակի ինչ-որ փոքր, փայլուն առարկա, որը փայլում և շողշողում է իրեն շրջապատող լույսի և կրակի ազդեցությամբ: Բայց մեկնիչների բոլոր ջանքերը գրեթե լիովին ապարդյուն էին՝ հասկանալու համար, թե դա կոնկրետ ինչ առարկա էր։ Միայն երկու ուրիշ հատվածներում է այս բառը կիրառվում մարգարեի կողմից, և երկու դեպքում էլ մարգարեն այն գործածում է տեսիլքում իրեն հայտնվածի տեսքը նկարագրելիս: Յոթանասնից թարգմանությունը, հավանաբար նույնպես չհասկանալով այս բառի բուն նշանակությունը, ինչպես Պեշիթթոյի և Թարգումի պարագայում էր (այս վերջին երկու թարգմանություններն այս բառն առանց թարգմանության էին թողել), որոշեց այն թարգմանել «hlektron»(անգլերեն electrum)՝ նկատի ունենալով հետևյալը․ նրանք, ինչպես ներկայիս մեկնաբանները, իրավացիորեն կարծում էին, որ այս բառը նշանակում է ինչ-որ թանկարժեք բան, որը, ամենայն հավանականությամբ, իրենից ներկայացնում էր մի բարձրարժեք մետաղ։ Դանիելի մարգարեության 10։6-րդ համարի հիման վրա (հմմտ․ Մարկ. 9։29; Մատթ. 28։2) նրանք կարող էին ենթադրել, որ այս տեսիլքում մարգարեին հայտնված լույսը, որը տարբերվում էր կրակի կարմիր լույսից, ընդամենը կայծակի փայլատակման լույսն էր: Սակայն եթե այդ լույսը համեմատենք որևէ մի մետաղի արձակած լույսի (պայծառության) հետ, ապա այդ դեպքում ոչ մի համեմատություն ավելի ճշգրիտ չի լինի, քան համեմատությունն էլեկտրումի հետ։ Լինելով 3/4 կամ 4/5 չափաբաժին ոսկու և 1/4 կամ 1/5 արծաթի խառնուրդ՝ այս համաձուլվածքը հին ժամանակներում շատ արժեքավոր է եղել, համարյա թե ավելին է արժեցել, քան ոսկին (Plinius, Hist nat. XXIX, 4, Strabo III:146), ինչի պատճառը, հավանաբար, այդ համաձուլվածքի պատրաստման դժվարությունն ու դրա գեղեցկությունն էին։ Այդ համաձուլվածքի մեջ տեղ գտած խառնուրդի շնորհիվ ոսկու շլացուցիչ փայլին ավելացավ արծաթի հանդարտ և խոնարհ շողանքը, ճիշտ այնպես, «ինչպես Աստվածության անդիմադրելի պայծառությունը մեղմվեց Քրիստոսի անձի մեջ՝ մարդկության հետ Նրա միավորությամբ» (Հերոնիմոս Երանելի):
«Կրակի միջից» - Այս հավելադրումը, համաձայն «Վուլգաթայի» թարգմանության, որն այն փոխադրում է «id est de medio ignis» ձևով, որոշ մեկնաբաններ համարում են «նրա միջից» արտահայտության (համարի սկզբում կիրառված) բացատրությունը՝ տրված հենց իր՝ մարգարեի կողմից։ Սակայն դա Եզեկիելի կողմից կիրառված անհարկի ավելորդաբանություն կլիներ, ուստի մեկնաբանների մի մասն էլ չի համաձայնում այս տեսակետին։
«Եվ նրա մեջտեղում» - «Նրա» դերանունն այստեղ, ըստ եբրայերենի կանոնների, պատկանում է իգական սեռին և, ինչպես սույն համարի սկզբնամասում էր, այն փոխարինում է չեզոք սեռին և նշանակում է՝ «այս ամենի միջից», այսինքն՝ այն ամենի միջից, ինչ մինչ այժմ մարգարեն տեսել էր, երևում էին խորհրդավոր կենդանիներ։ Քամին տանում էր նրանց (12-րդ համար), ամպը պարուրում էր նրանց, կրակը վառվում էր նրանց շուրջը (4-րդ համար) և նրանց միջև (13-րդ համար), իսկ էլեկտրումը շողշողում էր նրանց գլխավերևում (27-րդ համար հմմտ․ 22-րդ համար)։
«Նմանություն» - Եբրայերենում «demut» բառը կարող է նշանակել ամենահեռավոր, անորոշ նմանություն, որը մինչև իսկ կարող է սահմանակից լինել հակընդդեմին (Ես․ 40:18-րդ և 19-րդ համարներ, որոնցում խոսվում է հեթանոսական աստվածների՝ Աստծու հետ ունեցած «նմանության» մասին)։ Արևմուտքի աստվածաշնչագետները նույնիսկ չեն համարձակվում այս բառը թարգմանել որպես գոյական, այլ այն թարգմանում են որպես նկարագրական արտահայտություն՝ «ինչ-որ բան», «նման մի բան»։ Եզեկիելի մարգարեության մեջ առավել մոտ նմանության մասին ակնարկվում է այլ բառերի միջոցով, ինչպես օրինակ՝ «մարե» («տեսք»); «Demut» բառը մարգարեն կիրառում է տեսիլքի այն հատվածների վերաբերությամբ, որոնք ավելի քիչ նկատելի և առավել պարզ են, սակայն որոնք, միևնույն ժամանակ, ամենակարևորներն են․ խոսքը վերաբերում է կենդանիների դեմքերի, անիվների, գահի և դրա վրա Բազմողի նկարագրության պարագաներին։ Հետևաբար, «դեմուտ» բառի ընդգրկունությունը թույլ չի տալիս ասել, թե որքանով է Եզեկիել մարգարեի տեսած արարածների նմանությունը մոտ կենդանիների նմանությանը։ Եթե մարգարեի տեսած կերպարների ուրվագծերը հազիվ էին նշմարվում, եթե նրանց վրա մի կերպ էին տեսանելի անորոշ դիմագծերը (ուրվագծեր, պատկերներ), ապա այդ պարագայում մարգարեն կարող էր ասել, որ ինքը տեսել է կենդանիների «դեմուտը»: Այն, որ կենդանիների պատկերներն առնվազն սկզբում մարգարեի համար հստակ տեսանելի չէին, հստակ երևում է այն բանից, որ մինչև 10-րդ համարը նա չի կարողանում տարրորոշել, թե դրանք ինչ կենդանիներ էին։ Եզեկիել մարգարեին հայտնված խորհրդավոր կենդանիները «չորսն» էին։ Այս թիվը խորհրդանշական է, և դա արդեն իսկ պարզ է դառնում այն լայն կիրառությունից, որն այն ունի այս տեսիլքում․ չորսն էին ոչ միայն կենդանիները, այլ նաև այդ կենդանիներից յուրաքանչյուրի դեմքերն էին չորսը։ Նրանցից ամեն մեկը դարձյալ չորս թևեր և չորս անիվներ ունեին։ Չորսը տարածական ամբողջականության խորհրդանիշն է, քանի որ այն ներառում է աշխարհի բոլոր կողմերը. այդ իսկ պատճառով էլ Նաբուգոդոնոսորի տեսած մարմինը, որը խորհրդանշում էր համաշխարհային միապետությունները, ուներ չորս բաղկացուցիչ մաս։ Դանիել մարգարեն տեսնում է չորս կենդանիների, և նրանց հայտնվելուն նախորդում է չորս քամիների պայքարը ծովում (7-րդ գլուխ)։ Համաձայն Եզեկիելի մարգարեության 14։21-րդ համարի, եթե Աստված ցանկանում է ոչնչացնել մի որևէ ժողովրդի, ապա Նա չորս պատուհաս է ուղարկում այդ ժողովրդի դեմ։ Իսկ ահա Եզեկիելի տեսիլքում չորացած ոսկորները կենդանացնող ոգին էլ բխում է չորս քամիներից (37:9): Լինելով տարածական ամբողջականությունը խորհրդանշող թիվը՝ «չորս»-ը այդպիսով նաև լիարժեքության, ավարտի, լրացման, կատարելության խորհրդանիշն է, ինչպես որ «յոթ»-ն էլ խորհրդանշում է հավերժությունըն ու անսահմանությունը (տարածական և ժամանակային առումով): Որպես այդպիսին՝ այս թվերը կիրառվում են վսեմագույն հոգիների՝ քերովբեների և հրեշտակապետների թվի հաշվարկի համար: Ուշագրավ է Աստծո գահին ամենամոտ այս ծառաների ոչ բազմաքանակությունը՝ առ ի համեմատություն հազարավոր ու բյուրավոր հրեշտակների։ Մարգարեին հայտնված «կենդանիները» քերովբեներն էին, ինչպես հետագայում հասկացավ մարգարեն, երբ երկրորդ անգամ ունեցավ նույն տեսիլքը (այդ իսկ պատճառով էլ 1-ին գլխում ոչ մի տեղիում մարգարեն այդ կենդանի էակներին դեռևս «քերովբեներ» չի անվանում)։ Եվ հնարավոր է նաև, որ Եզեկիելն այդ կենդանի էակների՝ քերովբեներ լինելու իրողությունն ըմբռնեց այն փաստից, որ Ինքը՝ Աստված դեռ մարգարեից էլ առաջ այդ կենդանիներին «քերովբեներ» անվանեց (10:2): Քերովբեների համար կենդանիների կերպարի ընտրությունը տեղի է ունեցել, հավանաբար, մարդկային կերպարանքի փոխարեն, քանի որ իրականում կենդանին ունի կյանքի և գոյության ավելի լիարժեք, ավելի զորեղ և կենտրոնացված զգացողություն, քան թե մարդը, ում մեջ այդ զգացողությունը թուլանում է գիտակցության ու ռեֆլեքսների պատճառով։ Եվ այդ տեսանկյունից կենդանին կարող էր լինել մարդու կերպարից էլ ավելի լավ խորհրդանիշ՝ արարածական կյանքի ամենակատարյալ կրողների՝ քերովբեների համար։ Դրանից բացի՝ կենդանիների կյանքն իր բնույթով մեզ համար ավելի առեղծվածային է, քան մեր իսկ կյանքը, հետևաբար, ծառայելով որպես լիարժեք և ուժեղ կյանքի խորհրդանիշ, կենդանիները կարող են ծառայել նաև որպես առեղծվածային, խորհրդավոր կյանքի լավ խորհրդանիշ։ Այստեղից էլ հետևում է Մեսիայի պատկերումը գառան և պղնձե օձի խորհրդանիշների միջոցով, իսկ Սուրբ Հոգու պատկերումը՝ աղավնու տեսքով:
«Եվ այսպիսին էր նրանց տեսքը. նրանք մարդու կերպարանք ունեին» - Այս արտահայտությունը նշանակում է, որ մարգարեին երևացած էակները որքան նմանություն որ ունեին կենդանիներին, նույնքան էլ նման էին մարդու: Մարգարեն այդպիսով արտահայտում է իրեն երևացած էակներից ստացած ընդհանուր տպավորությունը։ Հետևաբար, ճիշտ չի լինի այստեղ դրանց կերպարների վերաբերյալ որոշակի մանրամասնությունների ցուցումներ փնտրել։ Կարելի է ասել, որ մարգարեի բնութագրած էակները գրեթե ամեն ինչով մարդկային կերպարներ էին՝ բացառությամբ ստորև թվարկվածների՝ թևերի ու ոտքերի։ Չէ՞ որ, օրինակ, մարդ արարածի կազմվածքը բնութագրելիս այն պետք է ներկայացվի ուղղահայաց, և ոչ թե հորիզոնական տեսքով (Բերթոլետ), իսկ մարմինը՝ անփետուր և անմազ (Գիտցիգ): Իսկ քանի որ քերովբեները որքան որ կենդանիների էին նման, նույնքան էլ մարդու, ուստի նրանց մարմինը պետք է լիներ թե՛ ուղղահայաց, թե՛ հորիզոնական։ Այն, թե ինչպես է հնարավոր նմանատիպ հակադիր դիրքերի համադրությունը, ցույց են տալիս Ասորա-Բաբելոնական տարածաշրջաններում հայտնաբերված առյուծների և եզների թևավոր ֆիգուրները՝ համադրված մարդկային մարմնի հետ։ Այդպիսի էակներից ստացած տպավորությունը չէր կարող զարմանք չպատճառել, և այստեղ մարգարեի տողերում նկատելի է այն սուրբ երկյուղն ու ահը, որը բնավ զարմանալի չէ, եթե հաշվի առնենք, որ մարգարեն հաղորդակցվում էր Աստվածային մոտակա ոլորտի հետ և տեսնում էր հրեշտակային ամենաբարձր ոլորտները (մարդու էությունը հրեշտակներին տեսնելիս նույնպես չէր կարող զերծ մնալ ուժեղ ցնցումների ենթարկվելուց):
--------------------------------
[5](Էջմիածին թարգ․) Դրա մէջ չորս կենդանի էակների կերպարանքներ կային: Եւ այս էր դրանց տեսքը. դրանք մարդու կերպարանք ունէին:
(Արարատ թարգ․) Եվ նրա մեջ կային չորս կենդանի էակների նմանություններ։ Եվ այս էր նրանց տեսքը. նրանք մարդու նմանություն ունեին։
(Գրաբար) Եւ ‘ի մէջ նորա կերպարանք չորից կենդանեաց. և ա՛յս տեսիլ նոցա. կերպարանք մարդոյ ‘ի վերայ նոցա։
Հաղորդում կայքում սխալի վերաբերյալ
Տվյալ հատվածում առկա է սխալ: